ویندوز ۱۰X سیستم‌عامل ویژه‌ی مایکروسافت برای دستگاه‌های تاشدنی است و به‌دلیل برخورداری از قابلیت‌های جدید، از نسخهی معمولی ویندوز ۱۰ متمایز شده است.
از سال‌ها پیش، شایعات مختلفی درباره‌ی احتمال معرفی گوشی تاشدنی مایکروسافت می‌شنیدیم. این شایعه‌ها سرانجام مدتی پیش به واقعیت تبدیل شدند و ردموندی‌ها جدیدترین دستگاه‌های خانواده‌ی سرفیس را رونمایی کردند که در بین آن‌ها، محصولی تاشدنی با نام سرفیس نئو به چشم می‌خورد. سیستم‌عامل سرفیس نئو نسخهی تغییریافته‌ی ویندوز ۱۰ با نام ویندوز ۱۰ ایکس است.
مایکروسافت فعلا قصد ندارد سرفیس نئو را به بازار عرضه کند؛ اما هرچه به تعطیلات سال ۲۰۲۰ نزدیک‌تر شویم، اخبار مربوط به ویندوز ۱۰ ایکس داغ‌تر خواهند شد و کم‌کم تمامی کاربران این نسخهی ویژه از ویندوز ۱۰ را خواهند شناخت. مایکروسافت هنگام معرفی سرفیس نئو به‌صورت رسمی اعلام کرد از مدتی پیش کار روی نسخهای از ویندوز ۱۰ را آغاز کرده است که به‌طور ویژه برای دستگاه‌های تاشدنی تولید می‌شود.
ویندوز ۱۰ ایکس را نمی‌توانیم سیستم‌عاملی کاملا جدید به‌شمار بیاوریم و همان‌طورکه از نامش فهمیده می‌شود، این سیستم‌عامل اساسا همان ویندوز ۱۰ با قابلیت‌هایی جدید است. این دو نسخه از ویندوز ۱۰ چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟ درادامه، ویندوز ۱۰ ایکس را دقیق‌تر بررسی می‌کنیم.
رابط کاربری
بزرگ‌ترین تفاوت بین ویندوز ۱۰ ایکس و ویندوز ۱۰ معمولی را باید رابط کاربری آن‌ها دانست. ویندوز ۱۰ معمولی برای دستگاه‌هایی نظیر لپ‌تاپ‌ها و رایانه‌های رومیزی و تبلت‌هایی طراحی شده است که از نمایشگر معمولی بهره می‌ببرند. در چنین ویندوزی، آیکون‌های مختلف حاضر در منو استارت را در بخش پایینی صفحه می‌بینیم. در ضمن اپلیکیشن‌های نوار وظیفه و ساعت و تاریخ، به‌طور پیش‌فرض در بخش پایینی صفحه جای گرفته‌اند.
در نسخهی ویندوز ۱۰ ایکس، مکان آیتم‌های یادشده تغییر می‌کند؛ زیرا ویندوز ۱۰ ایکس مخصوص دستگاه‌هایی با نمایشگر دوگانه است. درواقع رابط کاربری باید به‌شکلی دستخوش تغییر شود که کاربر هنگام استفاده از آن با دو نمایشگر احساس راحتی کند. براساس مطالب فاش‌شده از ویندوز ۱۰ ایکس، فعلا پنج نکته را درباره‌ی رابط کاربری آن می‌دانیم.
بررسی تغییرات را با نوار وظیفه شروع می‌کنیم. براساس شایعات، تغییرات رابط کاربری ویندوز ۱۰ ایکس در‌مقایسه‌با ویندوز ۱۰ معمولی به‌شکلی خواهد بود که کاربر هنگام استفاده از دستگاه‌های مجهز به آن، حس کار با محصولی شبیه به آیپد را تجربه کند. آیتم‌های مختلف ویندوز ۱۰ ایکس بیشتر در قسمت‌های مرکزی رابط کاربری حضور پیدا خواهند کرد و تأکید ویژه‌ای روی استفاده از ژست‌های لمسی در این نسخه از ویندوز خواهد شد. گفته می‌شود مایکروسافت روی سیستمی خاص با نام «اهرم‌ها» کار می‌کند. در توضیحی ساده باید بگوییم به‌لطف این سیستم، کاربر خواهد توانست به‌سادگی با کشیدن انگشتش از پایین به بالا، نوار وظیفه را بالا بکشد. این رویکرد در سیستم‌عامل iPadOS نیز به‌شکلی مشابه به‌چشم می‌خورد.
افزون‌براین، تفاوت بزرگی بین منو استارت ویندوز ۱۰ ایکس و ویندوز ۱۰ معمولی دیده می‌شود. ظاهرا در دستگاه‌های دونمایشگره که به ویندوز ۱۰ ایکس مجهز هستند، منو استارت در نمایشگرِ سمت چپ به‌نمایش درخواهد آمد. منو استارت ویندوز ۱۰ ایکس درحقیقت در نقش لانچری ظاهر خواهد شد که در قسمت بالایی آن، نواری برای جست‌و‌جو در بین محتوا حضور خواهد داشت. دیگر بخش‌های این منو شامل فهرستی از اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌ها خواهد بود و درضمن، منو استارت قرار است در بخش پایینی میزبان برخی محتوای پیشنهادی باشد که برای هر کاربر شخصی‌سازی می‌شود. در منو استارت ویندوز ۱۰ ایکس برخلاف ویندوز ۱۰ معمولی، کاشی‌های زنده (Live Tile) حضور نخواهند داشت و آیکون‌ها نیز متحرک نخواهند بود.
علاوه‌بر آنچه گفته شد، کاربر خواهد توانست به روش‌های جدیدی با اپلیکیشن‌ها و به‌طور کلی رابط کاربری ویندوز ۱۰ ایکس تعامل برقرار کند. ویندوز ۱۰ معمولی به‌طور ویژه برای کیبورد و ماوس طراحی شده است؛ اما تعامل با ویندوز ۱۰ ایکس ازطریق لمس نمایشگر برقرار خواهد شد. همین موضوع تفاوت در خور توجهی در کارکردن با آن‌ها اعمال می‌کند. قابلیت‌های «درگ اند دراپ» و موارد مشابه ویندوز ۱۰ در نسخهی ایکس بهبودهای مهمی به خود خواهند دید. مایکروسافت هنگام معرفی اولیه‌ی ویندوز ۱۰ ایکس به خوبی نشان داد کاربران چگونه می‌توانند اپلیکیشن‌های مختلف را در بین دو نمایشگر دستگاه‌شان جابه‌جا کنند. درضمن، امکان قراردادن پنجره‌های مختلف درکنار یکدیگر در نمایشگرهای دوگانه را شاهد بودیم.
مایکروسافت تغییراتی در صفحه‌ی قفل ویندوز ۱۰ ایکس نیز اعمال کرده است. در نسخهی ایکس ویندوز ۱۰، صفحه‌ی قفل بلافاصله بالا می‌آید و برای ردکردن آن نیازی نیست صفحه را به‌سمت بالا بکشید. افزون بر این، روی صفحه صفحه‌کلیدی مجازی برای واردکردن رمزعبور دستگاه دیده می‌شود. طبق شایعه‌های اخیر، مایکروسافت در ویندوز ۱۰ ایکس، منو تنظیمات را تا حد زیادی باز طراحی کرده است تا دیگر لازم نباشد برای پیداکردن تنظیماتی خاص، در بین منوهای مختلف به ناوبری مشغول شوید. البته تاکنون اسکرین‌شاتی از منو جدید تنظیمات فاش نشده است. فایل اکسپلورر ویندوز ۱۰ ایکس نیز قرار است باز طراحی شود که رسانه‌های مختلف از آن با نام فایل اکسپلورر پیشرفته (Modern File Explorer) یاد کرده‌اند. ظاهرا این نسخه از فایل اکسپلورر به‌طور ویژه برای پشتیبانی از ژست‌های لمسی بهینه‌سازی شده است.
سازگاری با اپلیکیشن‌ها و دستگاه‌ها
یکی از مهم‌ترین مباحث مربوط به ویندوز ۱۰ ایکس، به اپلیکیشن‌ها و دستگاه‌هایی مربوط می‌شود که قرار است به این سیستم‌عامل مجهز شوند. از همان زمان انتشار شایعات اولیه درباره‌ی ویندوز ۱۰ ایکس، شمار زیادی از کاربران بحث در زمینه‌ی آن را شروع کردند. مایکروسافت پیش‌تر نسخه‌های ویژه‌ای از ویندوز را با نام ویندوز RT یا حتی ویندوز ۱۰ اس معرفی کرده است که برخی محدودیت‌ها شامل حال آن‌ها می‌شود. درضمن در‌حال‌حاضر، ویندوز ۱۰ روی پلتفرم آرم با برخی محدودیت‌های خاص روبه‌رو است. کاربران مایکروسافت با استناد به همین موضوع، نگرانی خود را از محدودیت‌های احتمالی ویندوز ۱۰X ابراز کردند.
براساس آنچه تاکنون از رسانه‌های مختلف شنیده‌ایم، مایکروسافت رویکردی متفاوت برای نسخهی ایکس ویندوز ۱۰ در پیش گرفته و قصد دارد تا‌حدممکن شمار اپلیکیشن‌های سازگار با آن را افزایش دهد. گفته می‌شود تمامی اپلیکیشن‌های ویندوز ۱۰ یا اپلیکیشن‌های Win32 قابلیت اجرا روی ویندوز ۱۰X را دارند که اتفاقی مهم و مثبت به‌شمار می‌آید. درضمن، محدودیتی درزمینه‌ی دانلود اپلیکیشن از فروشگاه داخلی ویندوز با نام مایکروسافت استور متوجه کاربران ویندوز ۱۰ ایکس نخواهد بود.
مایکروسافت قصد دارد درکنار ویژگی‌های یادشده، تلاش بیشتری برای توسعه‌ی اپلیکیشن‌های ویندوز ۱۰X کند تا کاربران حس بهتری به آن داشته باشند. براساس شایعه‌های جدید، سازندگان اپلیکیشن‌ها برای اینکه اپلیکیشنشان روی ویندوز ۱۰X اجرا شود، به انجام کار اضافه‌ای مجبور نیستند. درواقع، آنان اپلیکیشن خود را برای ویندوز ۱۰ می‌سازند و آن به‌صورت خودکار خودش را با ویندوز ۱۰ ایکس و دستگاه‌های دو نمایشگره تطبیق می‌دهد.
کدام‌یک بهتر است؛ ویندوز ۱۰ یا ویندوز ۱۰ ایکس؟
به سؤال مهم مربوط بهویندوز ۱۰ و ویندوز ۱۰X مایکروسافت می‌رسیم: کدام‌یک از آن‌ها می‌توانند بیشتر کاربردی باشند؟ الان خیلی زود است که بخواهیم این سؤال مهم را جواب دهیم؛ بااینحال برای پاسخ به این پرسش باید برخی موارد مهم را در نظر گرفت. در سال ۲۰۲۰ و هنگام عرضه‌ی دستگاه‌های دونمایشگره‌ی مجهز به ویندوز ۱۰ ایکس به بازار، اگر بخواهید یکی از آن‌ها را تهیه کنید، باید به‌خاطر داشته باشید که تجربه‌ی کاربری این دستگاه‌ها با دستگاه‌های فعلی تفاوت‌هایی عمده دارد. باید در ویندوز ۱۰ ایکس به منو استارت و نوار وظیفه‌ی جدید عادت کنید. فراموش نکنید مایکروسافت همچنان تمرکز و تأکید ویژه‌ای بر ویندوز ۱۰ می‌کند و همچون گذشته آن را به‌روزرسانی خواهد کرد. بنابراین، اگر از دستگاه مجهز به ویندوز ۱۰ معمولی استفاده می‌کنید، مشکلی برایتان پیش نخواهد آمد.
امروزه هنگام خرید لپ‌تاپ جدید، به نسخهای رسمی از ویندوز ۱۰ بدون پرداخت هزینه‌ای اضافه دسترسی پیدا می‌کنید. درضمن، اگر به‌دنبال خرید قطعات سیستم هستید، می‌توانید یکی از نسخه‌های اصلی ویندوز ۱۰ را بخرید یا نسخه‌های فعال‌نشده‌ی آن را دانلود کنید. براساس شایعه‌های جدید، ویندوز ۱۰X از این لحاظ با ویندوز ۱۰ معمولی تفاوت‌هایی خواهد داشت.
ظاهرا ویندوز ۱۰ ایکس قرار است اساسا در انحصار دستگاه‌های دو نمایشگره باشد. البته شایعه‌های دیگری نیز شنیده‌ایم که طبق آن‌ها، احتمال دارد ویندوز ۱۰ ایکس برای لپ‌تاپ‌های سنتی نیز دردسترس قرار گیرد؛ البته این شایعه تاکنون تأیید نشده است. بنابراین، براساس آنچه تاکنون می‌دانیم، باید بگوییم ویندوز ۱۰ ایکس قرار است در انحصار محصولات دونمایشگره نظیر سرفیس نئو و دیگر محصولاتی باشد که اچ‌پی و دل و لنوو روانه‌ی بازار خواهند کرد. به‌عبارت‌دیگر، امکان خرید ویندوز ۱۰X به‌صورت جداگانه وجود نخواهد داشت. ویندوز ۱۰X قرار است سیستم‌عاملی باشد که از همان ابتدا جزوی از دستگاهتان است و از این حیث به اندروید و iOS شباهت دارد.
مایکروسافت تاکنون تاریخ انتشار دقیق ویندوز ۱۰X را مشخص نکرده و فقط نسخهی اولیه‌ی آن را در کنفرانس اخیرش به نمایش گذاشت؛ کنفرانسی که با محوریت دستگاه‌های سرفیس برگزار شد. مایکروسافت در آن زمان گفت دستگاه‌های مجهز به ویندوز ۱۰ ایکس قرار است در فصل تعطیلات ۲۰۲۰ روانه‌ی بازار شوند. این یعنی تا نوامبر ۲۰۲۰ (آبان و آذر ۱۳۹۹) یا دسامبر ۲۰۲۰ (آذر و دی ۱۳۹۹) ویندوز ۱۰ ایکس به بازار عرضه نخواهد شد.
